Bilişsel Çıraklık

BİLİŞSEL ÇIRAKLIK

         Öğretmen = Usta = Uzman,  Öğrenci = Çırak

       Bilişsel çıraklık, belli bir bağlamda, belirli öğrenme çıktıları için, öğrenciye bilgiye nasıl ulaşacağı, onu nasıl kullanabileceği ve uygulayabileceği konusunda gereksinim duyacağı bilişsel etkinliklerin öğretmenin bir usta gibi yol gösteriliciliği ışığında kazandırılması sürecidir.

Browns, Collins ve Duguid, bilişsel çıraklığı, öğrencilerin etkinlik ve toplumsal etkileşim aracılığıyla gerçek uygulamalarda öğrencilerin kültürlenmesi olarak açıklamıştır. Bu yöntem öğretmenin (usta,uzman) bir sorunu ortaya koyduğunda öğrencilerin bu sorunu gerçek durumlarda algılamaları gerekliliği ilkesine dayanır.

       “Çıraklık” kavramı, öğrenci için öğrenme ve öğretimde deneysel etkinliklerin ve yaşanmışlıkların önemini ön plana çıkarmaktadır. Aynı zamanda, öğrenmenin bağlama dayalı, durumlu ve kültürleyici bir olgu olduğu fikrini ortaya koymaktadır. Deneyim ve tekrar çoğaldıkça bilgi ve birikimde çoğalır. Geleneksel çıraklık, kolayca gözlenebilen ve öğrenilen durum ve ögelerin hiçbir değişikliğe gitmeden birebir uygulanması, yerine getirilmesidir. Oysa bilişsel çıraklık, geleneksek çıraklık tanımından biraz farklıdır. Burada ki esas amaç bilişsel çıraklık için düşünme ve algılama süreçlerinin daha açık, daha anlaşılır hale getirilmesi gerekmektedir. Öğretmen ve öğrenci arasındaki (usta, çırak) iletişimin sağlam ve açık olması gereklidir. Öğretmenin yapmak veya yaşatmak istediği düşünceleri öğrencilerin rahatça ulaşabilmesi ve öğrencilerin kendi düşüncelerini öğretmene açık ve anlaşılır hale geldiği zaman öğrenme ve öğretme sürecini iyileştirmek daha iyi olacaktır. Başka bir deyişle, bilişsel çıraklıkta, birbirleriyle etkileşimde bulunan öğretmen ve öğrenciler düşünsel açıdan çok iyi bir iletişim kurabilmeleri gerekmektedir.

Bilişsel çıraklık yöntemi insanın gelişme süreci içerisinde de incelenebilir. İnsanlar konuşmayı, yemek yapmayı, ev yapmayı  , elbise dikmeyi ; aile ve ustalarından öğrenmişlerdir. Yani gelişim sürecinde güncel ihtiyaçlarını karşılamak için doğal yetenek olarak değil, gözlem ve sorular sorarak, nasıl yapıldığını gözlemleyerek öğrenmişlerdir. Örnek olarak bir çömlek ustasının çırağı, ilk başta ustasının yaptığı çömleği gözlemleyerek, gerekli soruları sorarak, ustasının yaptığı işlemleri sırayla tekrar ederdi. Usta(uzman) eğer çırak bir yerde veya yapım aşamasında hata yaparsa gereken müdahalede bulunurdu.  Genel olarak bilişsel çıraklık yöntemi gözlemleme yaparak, birebir yetiştirme ve sık sık uygulama yapmaya dayanır. 

                 Öğretim Yöntemleri

             • Biçimlendirme. Öğretmen öğrenci izlerken ve dinlerken işi yürütür ve aynı zamanda sesli olarak düşünür.
           • Yetiştirmek(Koçluk etme). Öğrenci işi icra ettikçe öğretmen sık sık öneriler, öğütler ve dönütler verir.
           • Yapı iskelesi. Öğretmen, belki, işi kolaylaştırarak onu daha küçük ve daha yönetilebilir elemanlar halinde bölerek, daha az karmaşık teçhizat sağlayarak, öğrenci için çeşitli biçimlerde destek sağlar.
           • Eklem. Öğrencinin neyi neden yaptığını açıklaması öğretmenin, öğrencinin bilgisini, muhakeme ve problem çözme stratejilerini gözden geçirmesini sağlar.
           • Yansıtma. Öğretmen öğrenciye kendi performansını uzmanlarınkiyle veya belki işin yapılabileceği uygun bir modelle kıyaslamasını ister.
           • İşlerin karmaşıklığı ve çeşitliliği. Öğrenci daha büyük yeterlilik kazanınca öğretmen, tamamlaması için daha karmaşık, uğraştırıcı ve çeşitli işler sunar.
           • Keşfetme. Öğretmen öğrenciyi kazanılmış yeteneklerini genişletmesi ve tasfiye etmesi için soruları ve problemleri çerçevelemeye cesaretlendirir.

Bilişsel Çıraklık Modelinin Faydaları

Bilişsel çıraklık otantik faaliyet ve değerlendirme teşvik eder: Bilişsel çıraklık eğitim ortamının en önemli vurguları gerçek uygulamaların,ilk başta gerçek ortamda değil de oluşturulan benzer ortamda öğrenme faaliyetinin gerçekleşmesidir.

Bilişsel çıraklık uygulamaları motive edici ve öğrenciler için çekici bulunmaktadır: Bilişsel çıraklık öğrencilere otantik görevler üstlenmesini sağlar. Böylece uzamanlar gibi düşünmeleri sağlanır, öğrenciler aktif hale getirilir, sorumluluk sahibi olmaları sağlanır.

Bilişsel çıraklık tutma ve transferi büyük seviyede teşvik edebilir : bilişsel çıraklık çerçevesinde Öğrenme benzer bir bağlamda yer aldığı öğrencilerin bilgi korumasına imkan vermektedir.

Bilişsel çıraklık yüksek mertebeden akıl kolaylaştırabilir : Başlangıç aşamasında öğretmen ve uzmanlardan destek aldıktan sonra, öğrenciler yeni fikirler keşfeder ve gelişmiş muhakeme süreçleri kullanarak keşifler yapar.

Bilişsel Çıraklık Modelinin Zorlukları

Bilişsel çıraklık, derece kolaylaştırıcı öğretim becerileri gerektirir: Bilişsel çıraklığın ilk aşamalarında meydana gelen sorunlar ve zorluklar öğretmen  tarafından giderilir.Bu durum, büyük ölçüde öğretmen tarafından gerçekleştirien koçluk ve iskele başarısına bağlıdır.Sabır ve gelişmiş kolaylaştırıcı öğretim becerileri gerektirir.

Bilişsel çıraklık yaklaşımı daha üst düzeyde öğrencide kaygı ve hayal kırıklığına neden olabilir: Bilişsel çıraklıkta modelleme öğrencilere ağır geliyorsa, sürecin bir zihinsel modeli süreci ve inşaat anlamakta zorluk olabilir. Öğrenciler, endişeli sinirli ve kendi görevleri keşfetmek için korkuyor olabilir.

Bilişsel çıraklık görev üzerinde daha fazla zaman gerektirebilir: Farklı alanlarda keşfetmek ve keşifler yapmak, kendi ürünlerini oluşturmak için öğrencilere daha fazla zaman gerekli olabilir. 

          Bilişsel çıraklık ek veya daha sofistike kaynakları gerektirebilir: Bilişsel çıraklık modelinin  başarıyla uygulanması ve değerlendirilmesi için  gerçekçi mevcut kaynaklar gerektirir. Bilişsel çıraklık doğası gereği uzman,uygulama,yer ve öğrenme kültürünü içerir. Bu otomatik olarak okullar ve eğitim kurumlarında hazır olmayan kaynaklar gerektirebilir.

Genel olarak özetleyecek olursak;

- Bilişsel çıraklık, etkinlik ve toplumsal etkileşim aracılığıyla gerçek uygulamalarda öğrencinin kendi kendine öğrenmesi, içinde bulunduğu toplumun kültürünü kazanması olarak açıklanabilir.

- Çıraklık kavramı, öğrenmede deneysel etkinliklerin önemini ön plana çıkarmaktadır.

- Aynı zamanda,öğrenmenin bağlama dayalı, durumlu ve kültürleyici bir öge olduğu fikrini savunmaktadır.

- Gerçek hayatta kullanılabilecek bilgi ve birikimleri yansıtabilecek gerçek bağlamlar sağlamalıdır.

- Uzman deneyiminden yararlanabilme imkanı sağlamalıdır.

- Çoklu roller ve bakış açısı sağlamalıdır.

- Bilginin işbirliği içerisinde yapılandırılmasını desteklemelidir.

- Öğretmen ve öğrenci arasındaki iletişimin net ve açık olması sağlanmalıdır.

- Ölçme ve değerlendirme görevler veya deneylerin uygulaması yoluyla yapılmalıdır.

SORULAR

1)Bilişsel çıraklık sürecini tanımlayınız.

2) Bilişsel çıraklıkta, öğretmen öğrenci ilişkisini bir örnek ile açıklayınız.

3)Bilişsel çıraklık ile geleneksel çıraklık arasındaki farkı açıklayınız.

4)Bilişsel çıraklıkta iletişimin ne gibi bir önemi vardır?

5)Bilişsel çıraklıkta değerlendirme nasıl yapılır?

6)Aşağıdaki verilen örneklerden hangisi kuram bakımından bilişsel çıraklığa örnek gösterilebilir?

a)Öğretmenlik

b)Marangozluk

c)Avukatlık

d)Diş Hekimliği

e)Veterinerlik

7)Bilişsel çıraklık kuramı ele alındığında aşağıdaki yöntemlerin hangisi daha başarılı olur?

a)Rol oynama

b)Yaratıcı drama

c)Gösterip yaptırma

d)Problem çözme

e)Soru cevap

8)Bilişsel çıraklık kuramına göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a)Bağlama dayalı olarak ilerler.

b)Çoklu bakış açısı ve rol dağılımı sağlanmalıdır.

c)Deneysel etkinlik ve uygulamalar  öğrenmede ön plandadır.

d)Uzman deneyimine gereksinim duyar.

e)Ölçme ve değerlendirmede soru cevap tekniği uygulanır.

9)Bilişsel çıraklık kuramına göre aşağıdaki öğretim yöntemlerinden hangisi problem çözme ve muhakeme stratejilerini geliştirir?
a)Eklem
b)Biçimlendirme
c)Yapı iskelesi
d)Koçluk etme
e)Yansıtma



Kaynakça:
Lev Semonovich Vygotsky Ve Yapılandırmacılık , http://www.onceokuloncesi.com/lev-semonovich-vygotsky-ve-yap-land-rmac-l-k-t26452.html?s=44dfe4d8e18b5d4b71dc97dbabbfb0eb&
 

Bilişsel Çıraklık,  bote.hacettepe.edu.tr/wiki/index.php/Bilişsel_Çıraklık

Durumlu/Durumdan Öğretim, Dr. İsmail Marulcu. egitim.erciyes.edu.tr/~imarulcu/...files/Durumdan_Ogretim.pdf

Durumlu Öğrenme , Yar. Doç. Dr. Murat Ataizi, Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi, http://e-kutuphane.egitimsen.org.tr/pdf/1611.pdf